Абяцаны трэд пра Пазняка. Пагналі.
1. Першае, што трэба ведаць, у партыі КХП БНФ паміж сабой ніхто ніколі не называе Зянона па імені ці прозвішчы. Ніякага вам Зянона, ніякага Пазняка, і ўжо тым болей - ніякага Зянона Станіслававіча. Мы называлі яго Старшыня/
2. Я ўступіла ў КХП БНФ у 2000 годзе, мяне прымала сухараўская суполка, якую ўзначальваў Алесь Чахольскі. Па сутнасці, ён, чалавек адданы Пазняку, і вёў большую частку працы. Яшчэ адным аднапартыйцам з раёну быў Алег Радзюк, “дзядзька Алег”
3. У прынцыпе, перашпачаткова я збіралася ўступіць у адзіны БНФ, але ў 1998-1999 гадах, калі ён яшчэ быў, я не дасягнула ўзросту згоды на ўступленне ў партыю. У 1999 у БНФе пачаўся раскол, звязаны з тым, што Пазняк кіраваў партыяй з-за мяжы і многія былі незадаволеныя.
4. Спосабам кіравання партыяй у той час быў факс, паколькі інтэрнэт-тэхналогіі былі не надта развітыя. Гэта называлася “адозвамі”. Адозвы мы друкавалі на матрычных прынтэрах і раскідвалі па сваім раёне.
5.“Факс Пазняка” стаў мемам у даінтэрнэтную эпоху. І калі б не развіццё інфармацыйных тэхналогій, Пазняк сыйшоў бы ў небыццё яшчэ ў пачатку 2000-х. Бнфаўцы, нягледзячы на ўвесь даўнейшы аўтарытэт Пазняка, гатовыя былі рухацца далей - у супрацоўніцтва з іншымі дэмакратычнымі сіламі.
6. Адным з ключавых момантаў была спроба правядзення ў 1999 альтэрнатыўных прэзідэнцкіх выбараў. Менавіта ў 1999 скончваліся паўнамоцтвы Лукашэнкі паводле Канстытуцыі 1994. Пазняк тады быў адным з кандыдатаў. Праводзіў выбары Віктар Ганчар - легітымны старшыня Цэнтрвыбаркаму.
7. Ганчар быў прызначаны Вярхоўным Саветам 13 склікання, у склады Цэнтрвыбаркаму пад яго кіраўнцітвам ўвашлі прадстаўнікі розных палітычных партый, у тым ліку БНФ. Ясна, што правесці рэальныя альтэрнатыўныя выбары ў такім умовах з датрыманнем усіх стандартаў АБСЕ было немагчыма.
8. Наезд на Ганчара, зняццё кандыдатуры звяло спробу правядзення альтэрнатыўных выбараў на нуль. Выбары канчаткова згубілі сэнс, БНФ-аўцы, многія з якіх падпісаліся ў двіжуху і хадзілі па кватэрах са скрынямі, таксама былі раскрытыкаваныя, і людзі прыфігелі ад такога.
9. Другі эпізод быў, калі ўлетку скончыліся паўнамоцтвы Лукашэнкі паводле Канстытуцыі 1999 года, і Вярхоўны Савет сабраўся, каб прызначыць кіраўніком дзяржавы старшыню ВС - Сяргея Шарэцкага. Я помню гэтая пасяджэнне - стаяла пад сценамі філфака БДУ, дзе яно адбывалася.
10. Шарэцкі з'ехаў у Літву, ягоныя абавязкі Старшыні Вярхоўнага Савета ўзяўся выконваць Ганчар, але праз некаторы час знік - як вядома, ён стаў ахвярай эскадронаў смерці. Ганчара Лукашэнка надта баяўся, у таго быў мільён ідэй. Але для Пазняка Ганчар быў "агентурай".
11. Дадам яшчэ эпізод пачатку 1999 - кангрэс дэмакратычных сілаў. У студзені дэмакратычныя сілы сабралі вялікае мерапрыемства, дзе былі і палітыкі, і культурныя дзеячы, тады там выступаў Карпенка, Захаранка. Карпенка нечакана памёр 6 красавіка 1999, Захаранка знік 7 траўня 1999.
12. Дэмакратычныя сілы былі настроеныя на супрацоўніцтва па аднаўленні дэмакратычнага ладу, была досыць высокая ступень кансалідацыі. На кастрычнік 1999 была запланавана вялікая вулічная супольная акцыя "Марш свабоды". Пазняк супрацоўнічаць не хацеў і партыі не даваў.
13. З'езд партыі БНФ расцягнуўся на некалькі месяцаў. Вінцук Вячорка належыў да тых, хто лічыў, што партыя павінна быць больш дынамічнай і супрацоўнічаць з іншымі сіламі, і вылучыў сваю кандыдатуру альтэрнатыўна Пазняку (спойлер - стаў "агентурай").
14. У жніўні Вячорка набраў амаль роўную колькасць галасоў з Пазьняком - розніца была ў чатыры галасы, больш за 50% не набраў ніводны кандыдат.
15. Пазняк палічыў сябе абраным, зняў з пасады выканаўцы абавязкаў Старшыні БНФ у Беларусі Лявона Баршчэўскага, які падтрымліваў Вячорку, і прызначыў Беленькага. Далей у 26 верасня была праведзена новая сесія З'езду.
16. Засядала апазіцыя тады ў "Сукне" на Матусевіча. Гэта не модны бар ці клуб, гэта Палац культуры прадпрыемства Тонка-суконнага камбінату.
17. Што адбылося на тым з'ездзе, сказаць цяжка (я не была), была абвешчана перамога Пазняка на пасадзе старшыні партыі, гэтую перамогу ставілі пад сумнеў многія ў партыі. Вінцук Вячорка разам з іншымі былымі намеснікамі Пазняка сабралі сойм і прызначылі новы з'езд партыі.
18. Новы з'езд партыі прайшоў 30 кастрычніка, ужо пасля Марша Свабоды (17 кастрычніка) дзвіжуха ў тыя месяцы была канкрэтная. Зноў усе сыйшліся ў "Сукне" (там была прапускная сістэма, у залю маглі зайсці толькі дэлегаты з'езду, але я, Віктар Мухін і Югася Каляда прасачыліся).
19. На тым з'ездзе даходзіла да боек, удзельнікі цягалі адзін аднога за пінжакі, давалі тычкі. У выніку, часта дэлегатаў (прыкладна палова, а большая ці меншая, так і застаецца няясным) з'езду аддзялілася і правяла свой з'езд, дзе абрала Старшынём партыі Вячорку.
20. Па выніку, кожная з частак лічыла, што легітымнай пераемніцай БНФ з'яўляецца яна - тым не менш, кантроль над Управа БНФ па вул. Варвашэні, 8 змог захаваць БНФ Вячоркі.
21. Чаму я ўва ўсім гэтым папёрлася ў КХП? Па-першае, у мяне быў канфлікт з Лявонам Баршчэўскім, звязаны з Нацыянальным гуманітарным ліцэем ім. Якуба Коласа. Баршчэўскі выявіўся маніпулятарам, падтрымаў завучыху Ірыну Сідарэнку ў тым, што яна чмырыла выпускнікоў.
22. Таму мой прынцып быў просты - раз Баршчэўскі з Вячоркам, то я буду за Пазняка. Па-другое, мне было рэальна шкада чувакоў з КХП, яны былі такія мілыя з гэтымі факсамі Пазняка, такія ўражальныя, мне яны здаваліся пакрыўджаным бокам, выкінутым з Варвашэні, хацелася іх падтрымаць
23. Але пасля расколу БНФ, ейны рэйтынг скаціўся наогул у нуль. Нават "Малады Фронт", які раней быў моладзевай арганізацыяй БНФ, стаў самастойнай арганізацыяй, не звязанай ні з той, ні з другой партыяй.
24. У 2001 годзе на прэзідэнцкіх выбарах ініцыятыўная група Пазняка была зарэгістраваная, але не сабрала неабходныя для рэгістрацыі 100 тысяч галасоў выбаршчыкаў, я таксама ўвайшла ў ініцыятыўную групу і калі збірала подпісы, рэакцыя людзей была "Пазняк? Ну нафіг!"
25. У выніку, Пазняка не зарэгістравалі ў якасці кандыдата, і той, хаця нечага ж палез у гэтую кампанію, пачаў заклікаць апазіцыю байкатаваць выбары, усе альтэрнатыўныя кандыдаты, вядома ж, сталі "агентурай". "Ці я, ці байкот" - такі прынцып Пазняка быў.
26. Мне тады ўжо пачало гэта ўсё актыўна не падабацца, я ўдзельнічала і ў іншых палітычных фармаваннях - Кангрэс дэмсіл, Беларуская асацыяцыя маладых палітыкаў, "Зубр", каманда аб'яднанага кандыдата ад апазіцыі і г.д. Там былі ідэі, спробы, хай і няўдалыя. З боку КХП - ныццё.
27. Пасля паразы на выбарах 2001 года я надоўга расчаравалася ў палітычным актывізме (засталіся толькі мітынгі) і сыйшла ў царкоўнае жыццё, якое падавалася мне больш сэнсоўным. Будавала беларускія структуры ўнутры Беларускай праваслаўнай царквы, вывучала багаслоўе.
28. Аднойчы Старшыня вырашыў даць мне заданне па спробе стварэння беларускай аўтакефаліі. Паколькі на той час я ўжо вельмі добра разумела царкоўнае жыццё, функцыянаванне праваслаўнай царквы, мела шырокія кантакты і сувязі, то мне добра была бачна поўная неадкватнасць прапановы.
29. Я спрабавала падзяліцца экспертным меркаваннем, расказаць, як і што ўладкавана, і чаму прапанова Старшыні наогул нейкае трызненне, але Пазняк, як выявілася, сам і так нібыта ўсё лепей за мяне ведаў. Хаця насамрэч, проста жыў у свеце ружовых поні.
30. Праблема была яшчэ і ў тым, што ягоныя ўласныя спробы стварыць нейкую там беларускую аўтакефалію прывялі да заняпаду царкоўнага жыцця ў Ню-Ёрку, у праваслаўным прыходзе, якім ён, як каталік, вырашыў кіраваць.
31. Ёсць такое слова ў беларускіх праваслаўных у дыяспары, якое ў іх устойліва асацыюецца з Пазняком, - "закалоты". Па выніку беларускія святары ў ЗША трымаюцца ад Пазняка і прыходу БАПЦ у Ню-Ёрку як мага далей. Біскуп БАПЦ нічога не можа з гэтым зрабіць. Бо гэта ж усё "агентура"
https://twitter.com/burbalka/status/1619654672033390597